Ишхонамизда бир акахон бор. Исмлари – Маҳмуд. Жуда ҳушчақчақ инсон. Одамларни тилини тез топади. Бошқалар унчалик эътибор бермайдиган камгап одамни ҳам бир зумда гапга солиб, унинг яқин дўстига айлана олиш қобилияти бор. Раҳбаримиз ҳам буни яхши билиб, пишмаётган шартномаларни асосан унга юклайди. Маҳмуд ака ҳамкорлар билан ҳам тез киришиб кетиб, керакли имзоларни бир кунга қолмай қўйдириб олади. Шунинг учун ҳам раҳбарият унинг ҳар қандай илтимосини ерда қолдирмасликка ҳаракат қилади. Маҳмуд ака нафақат бошлиқлар олдида балки жамоамиз ичида ҳам обрўси баланд. Негаки ҳеч кимга йўқ демайди. Кимнидир ҳожатини чиқариш керакми – бир зумда шай. Унинг ортидан ҳазиллашамиз баъзида. Ғийбат қилиб эмас, шунчаки дўстона ҳангома. "-Цемент заводига? -Мен! -Қум конига? -Мен...”. Шу машҳур диалогни Маҳмуд ака ҳақида сўз борганда эслаймиз кўпинча. Лекин ғойибона, ич- ичимиздан у кишига ҳавас қиламиз. Чунки у одам ноёб тоифадан – альтруист, яъниким ҳеч нарса эвазига яхшилик қилишни ҳуш кўрадиган инсон. Кимнидир ҳожатини чиқариб унутиб кетаверади, жавобан бирор нарса талаб қилмайди ҳам. Мабодо ўзининг ҳам ўша одамга ҳожати тушгудай бўлса – минг ҳижолат бўлиб илтимос қилади. Шунақа ажойиб инсон бизнинг Маҳмуд ака. Жамоа ичида унинг яхши ҳислатларини муҳокама қилиш билан бирга иккита ғалатироқ одатини ҳам эслаб қўямиз вақти бемаҳал. Биринчисини ғалати дейиш бироз нотўғри бўлар. Умуман ичкилик ичмаслик – ёмон одат эмас аслида, балки яхши бир ҳислат. Лекин... Деярли доим жамоамиз билан бирор байрам ёки туғилган кун муносабати билан йиғилсак Маҳмуд акамизнинг ўрни билиниб қолади. Чунки ҳар қандай зерикарли даврани қизиқ ҳангомалари билан жонлантира оладиган бу инсон ичкилик қўйилган дастурхонга умуман яқинлашмайди. Бошиданоқ рад жавобини бериб, узрини айтиб қутулади. Бир-икки бор ҳийла ишлатиб, ичкилик бўлмаслигини айтиб, уни чақириб олгандик. Давра қизигандан кейин столни тагидан секингина "анови”ни майдалаб қуйилаётганини сезиб қолгач қовоғини солганча чиқиб кетганди. Шу-шу унинг рад жавобини тўғри тушунишга ҳаракат қиламиз осон бўлмаса ҳам. Ҳаттоки раҳбаримизнинг ҳам тиши ўтмай қолади шундай пайтларда. Бошқа вазиятда бемалол буйруқ берадиган хўжайинимиз байрам столи ҳақида гап кетганда Маҳмуд акага ялина бошлайди. Аммо кўндиролмайди. Бир-икки бор агар ичмаса бўшатиб юборишига ҳам шаъма қилганди. Маҳмуд ака ҳотиржамлик билан "Ихтиёриз..” деб жавоб берган. Салобатидан кўпчилик титраб турадиган хўжайин билан бундай бемалол оҳангда гаплашганинин кўриб биз ғалати бўлиб қолгандик. Лекин раҳбар ҳам ҳазилга олиб кетган эди ўшанда: "Ака, сиздек ходимни бўшатган одам кўр бўладику” деб... Маҳмуд аканинг иккинчи одати эса ҳақиқатдан ғалатироқ. Гап шундаки ишхонамизда ёз кунлари дераза ва эшикларни очиб қўямиз. Шамол айланиб туриши учун. Бундай вазиятда табиийки одамлар кириб-чиққанда баъзан эшик қарсиллаб ёпилади. Секин туртиб қўйилса ҳам шамол ўз ишини қилади. Ана шундай онда Маҳмуд акани танимай қоламиз. Кулишиб гаплашиб турган одам бирдан қовоғи осилиб, жиззаки бўлиб қолади. Оддий эшикка шунчалик жаҳл қилиш... Тушунолмаймиз. Шу йил у одамнинг туғилган куни яқинлашганида ходимлар билан маслаҳатлашиб унга бир совға қилишни ният қилдик. Кўп таклифлар бўлди. Ўйлаб кўрсак ҳамма нарсаси етарли. Шундай бўлсада одатий бир совға олишга баъзи эътирозлар билан бўлсада келишиб олдик: совғамиз – энг сўнгги русумдаги ингичка экранли телевизор. Кичик норасмий мажлисимиз тарқай деганда нимаям бўлди, шайтон қитиқладими билмайман бир гап оғзимдан чиқиб кетди. -Ишхонадаги барча эшикларни ҳам қарсиллаб ёпилмайдиган қилсак яхши бўларди... Ҳамма менга ялт этиб қаради. Бир неча сониялик сукутдан сўнг "Қойил!”, "Шунақа қилиш керак!” деган олқишлар янграб кетса бўладими. Хуллас бир овоздан қўшимча "совға” ҳам қабул қилинди. Маҳмуд аканинг туғилган кунидан бир кун қолганда икки ёш ходим, мен ва шеригимга бу маъсулиятли вазифани бажариш юклатилди. Кечки пайт ишхонамиздаги барча эшикларнинг кесакисига резина тасмачалар қоқиб чиқдик... Эртасига катта хонада бутун жамоамиз билан тўпланиб Маҳмуд акани қутлай бошладик. Агар бошқа ходимлар туғилган кунини шампан ва вино тўлдирилган қадаҳларни уриштириб нишонласак, Маҳмуд акани оддий ичимликларни қўлимизга олиб табрикладик. Кимда кола, кимда лимонад. Баъзиларни томоғи тақиллаб турган бўлсада шу инсон учун чидашга мажбур эдилар. Раҳбаримизнинг салкам ўн дақиқалик табригидан сўнг телевизор ҳам тантанали равишда топрширилди. Маҳмуд ака қўлини кўксига қўйганча "Раҳмат..” дейишдан тинмасди. Қарсаклар янгради. Табриклар айтилди. Ғала-ғовурда сал шаддотроқ котибамиз "Маҳмуд ака! Қаранг ҳатто эшикларни ҳам товушсиз ёпиладиган қилиб қўйдик!” дея эшикни қаттиқ итарди. Қилган ишимиз яхши натижа бериб, эшик ёпилганда деярли товуш чиқмади. Ҳамма Маҳмуд аканинг нима деб жавоб беришига қизиқиб унга тикилди. У эса шунчаки кулиб қўйди. Лекин бошқалар кўрмаган нарсани мен сезиб қолдим. Маҳмуд ака кулиб турибдию, кўзидан бир томчи ёш юмалаб тушди. Лекин ҳеч кимга индамадим. Тушунолмасдим. Нимани яширганини. Қувонч ёшимиди бу ёки?... Тушлик пайти эса ишхонамиз ҳовлисининг бир бурчагидаги ўриндиқда Маҳмуд аканинг ҳаёл суриб ўтирганини кўрдим ва у томон бордим. Яқинлашганимда яна бир ҳайратланарли нарсага гувоҳ бўлдим. У киши чекиб ўтирарди. Ҳечам кўрмагандик илгари. Ёнига бориш- бормасликни билмай тўхтаб қолгандим ўзи чақириб олди. -Кел Аброр, ҳайрон бўлма. Бир ҳумор тутди.. -Лекин илгари, умуман кўрмаганман чекканиззи. -Илгари чекардим. Паровоз бўлиб, бирига иккинчисини улаб чекардим. Асосан ичганимда. Кейин ташлаганман. Униям, буниям. - Ичармидиз ҳам?!,- жағим осилиб қолди шекилли бу янгиликдан. -Ҳа... Жуда кўп. Маишат қилмаган куним бўлмасди. Мен сиз ўйлаганчалик фаришта эмасман. Балки ҳозир яхши бўлишга ҳаракат қиларман. Лекин илгари ғирт аблаҳнинг ўзи эдим... Кетма-кет келаётган бундай янгиликлардан довдираб қолдим. Лекин унинг ҳасратини индамай эшитишга қарор қилдим. Буни бошқалар эшитса борми – ишхонадаги ғийбатнинг бош мавзусига айланиши турган гап... - Аброр сен жуда яхши боласан. Хафа бўлма сенга кўнглимдагини айтаётганимга. Кимгадир ёрилмасам бўлмайди укам. Кеча ярим кечгача қолиб эшикларга нарса ўрнатиб чиқибсан. Раҳмат сезгирлигинг учун. Лекин бу нарса ёрдам бермайди барибир... -Нега? -Чунки бу дунёдаги барча эшикларни шовқинсиз қилиб қўйса ҳам менинг миямдаги хотиралар ўчиб кетмайди. -Ака, агар гапиришни истамасангиз... -Йўқ, нега? Ҳоҳлайман. Фақат омонат қилиб айтаман... Унга бу нарса кераклигини ҳис қилган ҳолда бош имладим. Ва Маҳмуд ака ўз ҳикоясини бошлади. -Айтганимдек илгари жуда кўп ичардим. Шу даражада ружў қўйгандимки бу лаънати ароққа – ҳеч кимнинг танбеҳию, маслаҳати ҳам кор қилмасди. Маишатдан оғзим сасиб келиб, гулдек аёлимни урардим. Онамга бақирардим. Болаларим ҳам зир титраб турарди маст келганимда. Хонасига кириб кўрпасини тагига яшириниб оларди. Ҳамма менга душмандек, ҳеч ким мени муаммоларимни тушунмайдигандек эди. Яхши пул топардим. Лекин ишимда асаббузарлик ҳам кўп бўларди. Бунинг аламини ароқдан олардим. Шу даражага бориб етдики, кечки пайт ҳеч бўлмаса юз граммни уриб олмасам қўлларим титрайдиган ҳолатгача тушиб қолдим. Мени ёлғиз аёл бошига зўрға катта қилган онамга ҳам дилозорлик қилардим. Йўқ, бошқа пайт уларга меҳрибон фарзанд бўлганман. Ичганимда эса... Насиҳатлари, танбеҳлари қари одамнинг жаврашидек туюларди. Бир оғиз сўзларига асабим бузилиб, энсам қотарди. Бир куни эрталабдан яна гап бошладилар "Болам жуда кўп ичяпсан, соғлиғингни ўйласангчи!” деб куйиниб. Менинг бошим кечаги чойхонадан кейин тарс этиб ёрилгудек даражада оғриётганди. Уларга шунақа бақириб ташладимки, ҳатто аёлим ҳам анқайиб қолди. Онамнинг кўзларидан ёш сел бўлиб оқа бошлади. Бошқа кунлари дарров узримни айтиб оёқларига йиқилардим. Лекин ўша куни қайси шайтон йўлдан урди билмадим, бақирганим етмагандек эшикни қарсиллатиб ёпиб чиқиб кетдим. Зарб кучидан эшик атрофидаги сувоқ ҳам кўчиб кетди. Мен эса жаҳл қилиб машинамни ҳайдаганча ишга кетдим... Маҳмуд аканинг кўзидан яна бир томчи ёш думалаб тушди. Бунисини ҳам яширишга уринсада сездим. Бир нима дейишга ҳайрон эдим. Барчамизнинг кўзимизда фариштадек бўлган бу одам ҳақида бундай тафсилотларни эшитиш очиғи менинг онгимга оғирлик қиларди. Лекин сўнгига қадар индамасликка қарор қилдим. Улар сигаретни чуқур тортиб бир улоқтирдида ҳикоясида давом этди. - Хуллас.. Ярим йўлга етганимда аёлим қўнғироқ қилди. Олмадим. Тинмай қўнғироқ қиларди. Қайсарлигим тутди. Ўн дақиқадан кейин чидолмай жавоб бердим. Онасидан сўкиб бошладим "Нега тинмай телефон қиласан!” деб. Унинг йиғлаб айтган сўзларидан кейин эса миям оғиб қолай деб, кўз олдим қоронғулашиб кетди: "Ойижон... Ойижоннинг юраклари тўхтаб қолди!”... Кейин... Кейин эса жон аччиғида ортга бурдим рулни. Қарши йўлдан келаётган юк машинасини пайқамабман... "Кейинчи..” дейишни ҳоҳласам ҳам ҳаддим сиғмасди. Шунча йиллар ичидаги дардини сақлаб юрган бу одамни бегонага ёрилишини ўзи бир машаққат. Яна мен гап қўшиб турсам... -Аввалига икки ҳафта реанимацияда, кейин салкам бир йил тўшакка михланиб ётдим... Тунлари ёстиғим ҳўл бўлиб кетарди аччиқ ёшлардан... Лекин улардан нима фойда. Ўғил бўлиб онамга ҳеч нима бера олмадим. Тириклигида қадрига етмай, вафот этганларида эса қабрга ҳам қўёлмай! Мен сабабчи бу дунёдан кетганларини ҳақида ўйласам... - Жойлари жаннатда бўлсин, - дея олдим холос. -Омийн,- деб ўрниларидан туриб кетдилар... Маҳмуд аканинг ортларидан боқар эканман билолмасдим, яна кўз ёшини яшириш учун суҳбатни якунладими ёки?... Нима бўлганда ҳам бир нарсани аниқ билардим. Бундай хотиралар дунёдаги барча эшикларни шовқинсиз ёпиладиган қилсанг ҳам ўчмайди...