Erkak kipshping orgazmi nisbatan sodda bo‘lib, ikki bosqichdan: orgazm oldi va orgazm bosqichidan iborat. Orgazm oldi bosqichida jinsiy a’zo nihoyatda taranglashib, qo‘zg‘alish o‘z cho‘qqisiga yetadi. Olatning bosh qismida qitiqlashda paydo bo‘ladigandek o‘ziga xos jinsiy hislar yuzaga keladi. Shunda friksion harakatlar darhol to‘xtatilsa, birinchi bosqich tormozlanishi va orgazm to‘xtab qolishi mumkin. Bu usulni ko‘pchilik er kaklar jinsiy yaqinlikni uzoqqa cho‘zishda, ayolning jinsiy ehtiyojlarini butunlay qondirish yoki ayol orgazmini kutish, ayolning qo‘zg‘alishini kuchaytirish va boshqa maqsadlarda keng qo‘llaydilar. Birinchi bosqichning kechishini ruhiy tomondan nazorat qilish, davomiyligini boshqarib borish e’tiborli erkak kishi uchun murakkab emas. Ikkinchi bosqichga o‘tgandan so‘ng orgazm hislari na- zorat doirasidan chiqib, shaxsni «qo‘lga oladi». Orgazm hislari tugagunga qadar shaxsning xatti- harakatlari his etilayotgan orgazm bilan belgilanadi. Olat boshida paydo bo‘lgai jinsiy qitiq olatning mukammal darajada taranglashishiga, kattalashishiga, muskullarning qisqarib, urug‘ kanallaridan maniyning ma’lum tezlikda bo‘linib- bo‘linib otilib chiqishiga olib keladi. Bu tibbiyotda eyakulyatsiya deyiladi. Ayol kishidagi toz pulsatsiyasi erkak kishi tomonidam nihoyatda ijobiy his etilishi kabi, erkakning eyakulyatsiyasi vaqtida olatning vertikal ritmik ravishdagi harakatlari va maniyning qinga tushishi ayol kishining shirin hislarini yanada kuchaytiradi, ayol nihoyatda yoqimli ha-roratni his etadi. Agar er-xotin bir vaqtda orgazmni his etsa, ikkalasining lokal organik hislari va umumiy emotsional holatining sifat jihatdap keskin yaxshilanishiga olib keladi (bunday hollarda juftlik so‘z bilan tasvirlash murakkab bo‘lgan niqoyatda chuqur, shirin, takrorlanmas darajadagi hislarni boshdan kechiradilar). Eyakulyatsiya vaqtida urug‘ kanallari qanchalik siqilgan, taranglashgan bo‘lsa, hislar ham shunchalik kuchli bo‘ladi. Shuning uchun orgazm vaqtida ba’zi hislarni kuchaytirish maqsadida erkaklar orgazm oldi va orgazm bosqichidagi holat-ni biroz o‘zgartirib, ongli ravishda maniyning chiqishi-ni to‘xtatib hissiyotni o‘tkirlashtiradilar. Juftliklarning bir vaqtda orgazmni his qilishlarining ustunlik tomonlaridan biri shundaki, toz pulsatsiyasi, o‘z diametrida vaqt-vaqti bilai torayayotgan qin nihoyatda taranglashgan olatni siqadi, olatda naydo bo‘l-gan o‘tkir sezuvchanlik va maniyning birmuncha siqilib chiqishi lokal organik hislarni nihoyatda kuchaytiradi Orgazmniig o‘ziga xos xususiyatlari. Ayollar orgazmi lokalizatsiyaga binoan klitor orgazmi, qin orgazmi va aralash - kombinatsiyalashgan orgazmlarga bo‘linadi. Er-kak kishi tomonidan klitorning yetarlicha qo‘zgatilishi va bu qo‘zg‘atishning boshqa joylarni erkalatish bilan birgalikda olib borilishi natijasida ayollarning bir qismi (tez qo‘zg‘aladigan ayollar) friksion harakatlar-siz ham, hatto olat qiniga kirmasidan turib ham to‘liq orgazmni his etishlari mumkin. Bunga klitor orgazmi deyiladi. Ayollarning fikricha, klitor orgazmida tuyuladigan his qin orgazmida tuyuladigan hisdan ustun turadi. Qin orgazmi bir necha bor takrorlanadigan bo‘lsa, yushtor orgazmi (ayrim o‘ta ehtirosli ayollardan tashqari) ko‘pchilik ayollarda bir jinsiy yaqinlikda bittadan ortiq bo‘lmay-di. Ammo, yuqorida aytilganidek, kuchi, intensivligi bitta maylning o‘zida kuzatiladigan qin orgazmidan ikki barobar kuchli bo‘ladi. Ko‘pchilik erkaklar jinsiy hayotida ayolining yushtor orgazmni his etmasligi ularning jinsiy tajribasizligidan kelib chiqadi. Friksion harakatlar natijasida ayolda yuzaga kela- digan orgazm qin orgazmi deyiladi. Qin orgazmi keng tarqalgan bo‘lib, hatto jinsiy hayot tajribasi kam bo‘l-ganlar ham qin orgazmini biladi (agar, umuman, orgazm nimaligini bilsa, hayotida his etgan bo‘lsa). Ammo, shu bilan birga, qin orgazmini har bir jinsiy yaqinlikda his etish erkak va ayoldan ma’lum bilim, fahm-farosat, ko‘nikma va malakalarni talab qiladi. Bu masalada key- inroq batafsil to‘xtalib o‘tamiz. Qin, klitor orgazmining qo‘shilib kelishi yoki, aniqrog‘i, erkak kishi tomonidan klitorning maksimal qo‘zg‘atshshshi va parallel ravishda friksion harakat- larni davom ettirish natijasida kombinatsiyalashgan orgazm yuzaga kelishi mumkin. Cho‘zilgan-to‘lqinsimon orgazm, odatda, nihoyatda ehtirosli, katta jinsiy ehtiyojga ega bo‘lgan ayollarda kuza-tiladi. Bunday ayollarning orgazmlari juda tez va oson yuzaga kelib, orgazmlar orasida jiddiy tanaffusni talab qilmaydi va bir-biriga ulanib ketaveradi. Ayollarning ma’lum qismida bir martalik orgazm ku-zatiladi. Qo‘zgalish kuchayib, friksion harakatlar, erkak kishi tomonidan erogen zonalarining silanishi natijasida ayol orgazmni his etib, so‘ngra jinsiy tanaffussiz takror orgazmni his eta olmasa, bunday orgazm bir martalik orgazm deyiladi. Orgazmdan so‘ng bunday ayollarda qo‘zgalish keskin susayib, nolga tenglashadi. Orgazm grafigi erkaklar orgazmiga o‘xshash bo‘ladi. Orgazm bosqichlaridagi isixofiziologik holat. Orgazmni his etayotgandagi emotsional holat va hissiyotga kura ayollar nihoyatda ta’sirchan, o‘rtacha va mutlaqo his-ha-yajonsiz toifalarga bo‘linadilar. Hissiyotlilik ayolning ehtirosi toifasiga, hissiyot kuchiga, yoshiga, fiziologik holatiga, milliy hayot tarzlariga va jinsiy yaqinlik bo‘la-yotgan shart-sharoitga bog‘liq. Shuiing uchun ayolning jinsiy hissiyotini to‘gridan-to‘gri biologik ehtirosi orqali belgilash xatodir. O‘ta ta’sirchan yoki o‘rtacha ta’sirchan (ekspressiv) bo‘lgan ayollarda orgazm oldi va orgazm bosqi- chida kuyidagilarni kuzatish mumkin: - turli ovozlar chiqarish, baqirish, yig‘lash; - erini chimchilashi, tirnashi, yumdalashi, urib tashlashi, itarib tashlashi, qattiq quchoqlab olishi; ko‘zning kattayishi, yumilishi (ko‘pchilik ayollarda uchraydi); erkakni tishlashi, o‘pishning so‘rishga aylanishi; - hushidan ketgan kabi holatga tushishi, fiziologik, soxta hushidan ketishi; - «jonginam», «azizim», «bunchalar yaxshi» kabi qalb so‘zlarning samimiy va beixtiyor aytilishi va boshqalar. Ekspressiv bo‘lmagan ayollarda yuqoridagi emotsional xatti-harakatlarning bittadan ortig‘i kuzatilmaydi. Ekspressivlik qanday bo‘lishidan qat’i nazar, barcha ayollar organizmida quyidagi o‘zgarishlar zaruriy ra- vishda yuzaga keladi: terining qizib, qizarib ketishi; barcha sekretsiya bezlari ishining kuchayishi, so‘lak bezlari konsentratsiyasining oshishi; tomir urishiniig bir miiutda 110—180 taga yetishi; sistologik qon bosiminiig 30-80 mm, diastolik-ning 20-40 mm simob ustuniga oshishi; o‘pka giperventilyatsiyasi; - ayolning jinsiy a’zosidagi toz pulsatsiyasiningbachadondagi bosimi pasayishi, qindagi bosiminiigoshishi va natijada «pipetku effektniy» yuzaga keltiradigan bosim muvozanatsizligining yuzaga kelishi, bachadonniig orqaga, yuqoriga surilishi, bachadon bo‘ynining uzayishi va bachadon bo‘ynidagi shilliq «tiqin» ning qinga chiqib, bachadon bo‘ynining bo‘shashi va maniyning bachadon tanasiga kirishiga optimal sharoitni yuzaga keltirishi. Ekspressivlik jihatidan ayollarni tasnif qilish nihoyatda shartli bo‘lib, bu guruhlar orasida bir necha oraliq guruhlar ham mavjudligini unutmaslik kerak. Hatto bir ayolning o‘zi ma’lum yoshda nihoyatda ekspressiv bo‘lishi va ma’lum yillardan so‘ng o‘rtacha ekspressiv holatga tushishi yoki aksincha bo‘lishi ham mumkin. Bu nihoyatda ko‘p omillarga bogliq. Jinsiy ehtiyojlari, jinsiy xulqi, jinsiy hayotdagi o‘ziga xoslik, orgazmni his etish xususiyatlari jihatidan ayollar erkaklarga nisbatan nihoyatda murakkab va xilma-xil. Buni erkaklar unutmasliklari va o‘z jufti halolining oilaviy hayotda ham, jumladan, jinsiy hayotda ham o‘ziga ma’lum bo‘lmagan tomonlarini ochishiga yordam berishlari lozim.