Diyora maktabda boshlang'ich ta'lim o'qituvchisi, 1 ta 3 yashar bolani onasi. Eri hech qaerda ishlamaydi, u kenja o'g'il, shuning un otasini uyida qogan, yani ota onasi bn birga yashaydi. Bu oilaning tirikchiligi asosan bir paytlar Sulton ota (D.ning qaynotasi) tomonidan barpo etilgan 7-8gektarli bog'dan tushuvchi daromad hisobiga bulib, D.ning oyligi qushimcha xolos. Bog' qishloqdan ancha uzoqda, u yerda shaftoli, o'rik, nok, anor, anjir, xurmo singari daraxtlar bulib, bular tartib bn ekilgan, yani 1 ta qatorda faqat shaftoli, 1 tasida faqat o'rik va hokazo. Bog'ni chekkarog'ida suri va bitta uycha bor, uychada mollar un yemish(kunjara) va ketmon, lopata kabi dala instrumentlari saqlanadi. Suridan nariroqda (gde-to 15 m) naves bulib, u yerda novvos va sigirlar yotadi, mollar faqat qishda uyda buladi, qogan payt doim shu yerda. Diyora ta'til kunlari ertalapdan kechgacha bog'da buladi, o'qish payt esa ertalap ozonda turib boqqa boradi, mollarni sog'ib, yemish berib keladi va maktabga yo'l oladi. Darslari tugagach uyga keladi va yana dalaga. Eri unga "oyliging kerakmas, shu boqqa, mollarga qaraseng tirikchiligimiz o'taveradi" deb aytganida, "maktabdayam ishliman, siz aytganlarniyam qilaman, shuncha o'qib dars bermasam, ishlamasam vijdonim qiynaladi" degandi. * * * MAKTABDA: Sentyabrni oxirlari. Diyora bir ish bilan zamdirektorni xonasiga kirdi, u yerda bitta yuqori sinfda o'qiydigan bola boshini egib, xafa bulib tikka turipti, Diyoraga salom ham bermadi, bir qarab quydi xolos. D. uni qaerdadir kurgandey buldi. - Zamira opa qani? - suradi undan - Hozir keladi. - Siz kimni o'g'lisiz uka, sizni qaerdadir kurganman! - Siz har kuni ertalap boqqa borasiz, men velosipedda bir ikki marta o'tib ketayotganimni kurgan bosez kerakda, menam ertalapda buvamni bog'lariga borib, mollardan xabar olib kelaman. Sobir tog'ani nevarasiman. - Ha esladim. (D. 2-3kun oldin u bolani dalaga ketayotganida kurgandi, demak bu bola Diyoralarni bog'idan ancha teparoqda joylashgan Sobir tog'ani bog'iga borarkan) - Bitta qishloqda bulib meni tanimadiza? Otim Bobur, 11-sinfman. - Uzr uka, men boshlang'ichga dars beraman, shuning un yuqori sinflarni uncha tanimiman. Ha buptida, nima qilyapsiz zamdirektorni xonasida, kup dars qoldiryapsizmi yoki? - Yog'e darsga har kuni kelaman, sal shuxroman. - Ha urushdizmi? - Yoq, uni aytib bumidi. - Nega uka, aytsez sizga yordam berarmidim, men doim o'quvchilar tomonman. (D. qiziqdi) - Bupti aytaman, yomon bola ekan desaiz ham. Ertalap kelsam, sinfda Setora yolg'iz utirgan ekan she'r yodlap, o'zimi bosolmasdan oldiga borib qucholap oldim. - Keyinchi? - Keyin uni majburlap o'pdim, u yoq bu yog'ini ushadim. Keyin u opaga chiqib aytib beripti, endi esa Zamira opa meni uydagilarimni chaqirmoqchi, dadam eshitsa rosa uradi meni. - Ha usha qiz o'zini o'zi sharmanda qilib aytib beripti, ha maktab davrida buladida bunaqalar, bizni sinfdoshlar rosa yomon edi, biror marta o'qituvchilarga shikoyat qimaganmiz, hozir usha davrlarni eslab kulgim keladi. Zamira opa kelsa gaplashib kuraman. Bobur biroz yengil tortdi. Zamira opa ham kirib keldi, D. bn surashdi. - Zamira opa, meni dokumentlarim... - Zavuchdan olasiz. - Opa, keyin manavi bola masalasi? - Nima, qanaqa masala, siz singlim bolalar tarafini olmeng, bu ishini kechirib bumidi, maktabimizda bunaqasi bulmagan. - Bobur chiqib turing - dedi unga Diyora. U chiqib ketganidan keyin gapida davom etdi - bunaqa bumagan deyapsiz, aslida esa bunday ishlar bizni davrdayam, sizlarning davringlardayam bugan Zamira opa, lekin qizlar o'zini nomini chiqarmaslik un aytmagan, bu qizga hayron qolyapman. - Xosh, nima demoqchisiz? - Men bu bolani emas, qizni o'ylayapman, hozir Boburni otasini maktabga chaqirib bugan voqeani aytasiz, u borib xotiniga aytadi, xotini yana bittasiga,... qishloqda gap tez tarqaladi, qiz sharmanda bugani qoladi. Shuning un Bobur sizi oldizda usha qizdan uzr surashi kerak, keyin u qizga tushuntirish kerak, 11 sinf ekan, tushunadi. Zamira opa ancha o'ylandi, keyin rozi buldi. Setorani chaqirishdi, tushuntirishdi, yaxshiyam zamdirektordan tashqari hech kimga bu haqda aytmapti u, Bobur uzr suradi. Bobur Diyoradan rosa xursand edi, unga qanday minnatdorchilik aytishniyam bilmasdi. * * * Noyabrni o'rtalari, kechki kuz. Bog'da mevalar sotilib, ekinlar yig'ishtirib olingan. D. endi u yerga faqat mollarga qaragani boradi, ertalap va kechki payt borib keladi, kunduzi eri yoki qaynotasi xabar olishadi. Dalalarda ham sokinlik, odam oz, yoq desa ham buladi. Odatdagidek D. ertalap 5 da turib paqirini kutarib dalaga ketyapti, bog'lariga ozgina masofa qogandi, uzoqdan velosipedni mingga quyib kelayotgan Boburga kuzi tushdi, yani u buvasini bog'idan qaytayotgan edi, kurdiyu miyasiga birdan yomon xayol keldi, Boburni shux bola ekanligi bunday fikr paydo bulishiga bir tomondan sabab buldi, bundan tashqari kecha eri bn aloqa kuni edi, lekin eri ertalapgacha futbol kurib, xotini bn "futbol o'ynamagan edi". Bobur D.ni oldiga kelib qattiq tormoz berib tuxtadi. - Ie, ha kuyovbola, qalesiz? - Assalom aleykum Diyora opa, o'ziz qalesz, qaytyapman uje. - Hali rosa ertayu! - A endi nima qilibam utiraman, mollarni yem xashagini soldim. Dadamda, erta turg'izadi. - Unda yuring, menga yordam berasiz, keyin birga ketamiz. - Sizga yo'q deyolmiman opa! B. velosipedini yetalab D. bn birga bog'ni chekkasiga keldi. B. surida utrdi, D. sigirni sog'di. Sutni bir chekkaga quydida uychani qulfini ochib, B. ga mollar oldidagi tog'oralarni olib kelishini aytdi, u olib keldi. D. atelap egilib qopdagi kunjaralardan tog'oralarga soldi, yevropacha usulda tikilgan qizil, gulli kuylagini oldi anchagina ochiq edi, qora lifchik ichida turgan oppoq kukraklar kurinardi. B. kurdiyu kurmaganlikka oldi o'zini, lekin asbobi bezovta bulayotgandi, u triko va yenglari uzun futbolkada edi, shuning un u asbobini turib ketishidan qurqayotgandi. Ikkalasi mollar ovqatini tarqatishdi. B. qulini yuvib keldi va suriga utirib qulini artdi, bu payt D. qulini sovunlab yuvayotgan edi. - Diyora opa buling endi kech qolamiz. - Nega, soat nechi buldi o'zi? - Tel.im uyda qopti, bilmiman. - Ha meniki bor, hozir. - dedi Diyora va B.ni oldiga kelib sal egildi - "ichki chuntagimda" edi, olib kuringchi, meni qulim hul. B. hayron edi, oddiy holat deb qabul qildi va lifchik ichidan tel.ni oldi. - 6: 03 - Hali erta, boramizda usha maktabga, men o'qituvchi bemalol utiripmanu. Bular yemishini tugatsa, xashak tashlab ketamiz, ungacha gaplashib utirelik. (D. shu gapni aytib suriga, B.ga yaqinroq utirdi.) Keyin yana davom etdi: - Haligi qiz nima buldi keyin, Bobur, yarashib oldinlarmi? - Ha, har holda suraship turipmiz. - U chiroyli qiz, ushani olib quyaqoling, qigan ishidan uyalib yuradi. - Nimasi chiroyli opa, sharsharayu, vashshe yoqmidi u. - Yoqmasa nega unda unga tegajonlik qildiz? - Bittasi kukragi katta qizlar rosa xohlaydi degandi, uni kukragi katta, shuning uchun u bu qisam indamidi deb o'ylagandim. Vayvu, kuyovbola, bilag'on ekansizu, men buni bilmasdim, kukraklarni katta kichikliginiyam bilasizmi? Hosh aytingchi meniki kattami kichkinami? - Quysaizchi opa, sizikini bilmiman. (qizardi) - Hozirgina ushadizu? - Ushamadim opa. - Men usha qiz o'rnida bulganimda indamay utirardim, xohlaganizi qilardiz, ohh oh jonim yana yana deb utiraverardim. (Bu gaplarni u ehtiros bilan aytardi) B. bir narsani sezganday buldi, asbobi qonga tula boshladi, xohish paydo buldi unda. D. unga yaqinroq utirib, triko ustidan asbobini ushadi: -Sizni o'zim xursand qilaman, Bobur. - Opa, birontasi kurib qomasin. -Dalada bizdan tashqari hech kim yoq, jonim. Bu gapni aytib D. uning asbobini qattiqroq uqaladi, Bobur uni o'pa boshladi, kukraklarini kuylagini ustidan ezdi. Diyora kuylagini asta yechdi, lifchik va lozimda qoldi, uning badani oppoq, silliq, bellari xipcha edi. B. uning buyinlarini o'pdi, lifchigini yechib 2 chi razmerli kukraklarini ema boshladi, pastlab kindigining atrofinI o'pdi. Diyora yotib oldi va B.ni boshlarini silardi. Bobur uning lozimini yechdi va oppoq tarang sonlaridan o'pib bahra oldi. Keyin yuqorilab yana uning lablarini o'pa boshladi, tillarini tillardi, triko va futbolkasini yechib tashladi. Diyora bu payt B.ning asbobini taranglashganini sezdi va plafkasini yechib, keyin esa B.nikiniyam yechdi. Asbobdan ushlab yorig'iga tug'riladi, Bobur sekin asta tiqa boshladi, Diyora o'zi ikkala oyog'ini kutarib berdi, B. yelkaga olib qila boshladi, 3-4minut shu zaylda davom etdi, keyin B.ni ohvoh tortishidan D. uniki kelayotganini sezdi, "ichimga ketib qolmasin jonim" dedi, B. asbobini chiqarib, qorniga bushandi va D.ning yonida yotdi, u rosa kayf qilgandi, D. qornini plafkasi bn tozaladi. Biroz utib D. yana xohlay boshladi va B.nikini ushap uqaladi, natija bumadi, biroz bulsayam turmadi ham. Sababi B.ni hayajon va qurquv bosgandi, u qulga tushib qolishdan qurqayotgan edi. - Bobur, ukajon, asalim, bu 1 marta qiganiz menga yetarlimas, hech yoq yana 1 marta busin. - Qurqyapman opa, qulga tushamiz. - Yuring bumasa, uychaga kiramiz. - Uyerda joy yoqku yotgani. - Qilishish un yotish shartmas jonim, yuring. Ikkalasi yapyalang'och uychaga kirib ketdi, u yerda faqat turib aloqa qilgani sharoit bor edi. Bobur D.ni uycha devoriga tirab o'pa boshladi, quli bn dumbalarini silardi. D.ni quli esa uning asbobini uqalap tezroq turgizish un harakat qilardi. B.niki biroz taranglashgach uni yanayam tayyor holatga keltirish un D. og'zi bn ishlashga majbur buldi: utirib olib tuxumlari bn yalab o'pardi, taglarini yalardi, keyin ogziiga solib ema boshladi, B. bundan mazza qilardi, rosa tarang bup ketdi asbobi. Diyora o'rnidan turib B.nikini chotiga tugriladi, u tiqdi, lekin yaxshi kirmadi, bu poza ikkalasigayam yoqmadi, biroz qilishgach, D. B.ning qiynalayotganini kurdi va: "hozir mazza qilasiz jonim" dedi. Uychaning derazasi oldiga bordi va podokonnikka tayangan holda tunqaydi , B.ga "orqadan itaring" dedi, u kelib asbobini tiradi va asta tiqa boshladi, keyin Diyora: "tez tez jonim, qattiqroq, rosa yoqyapti aaah" dedi, u tezlashdi, u itarayotgan paytda D.ning dumbalaridan chiqayotgan ovozdan kayf qilardi. Ora orada B. dam olardi, D.ni o'zi old orqaga harakatlanardi.... 15-20minut davom etdi ikkinchisi. Bobur uning dumbalariga bushandi, ikkalasi pochti teng bushandi. Bobur ariqda "aybdor" joyini yuvib shoshilib velosipedini minib ketdi, Diyora esa badanlariga bir qator suv tekkizdi, "voqea" joylarini tartibga solib, uyga ketdi, ishga bormadi, uyqu bosayotgandi. Lekin soat 10 larda tel qilishdi va "tezda maktabga yetib keling" deyishdi. Viloyatdan komissiya kegan ekan, Diyora maktabda yoqligi uchun uni hujjatlarini tekshiripti, soxta hujjatlar ham bor ekan. (Aslida hujjati soxtalar 5-6kishi bor edi, lekin ular aynan Diyoradan shubhalanishgan, keyinchalik Diyora qanchadir miqdorda jarima tulab, ishdan chiqib ketishiga tug'ri keldi.) Shu kuni tushdan keyin, D.ni eri va qaynog'asi daladan mollarni olib kelish un yuk mashina olib borishdi. Mashinani tormozi negadir ishlame qoldi va suri bn uychani yakson qilib yuborgach keyin tuxtadi. Diyora kechki payt shu kungi ishlarda o'zini ayblab vijdoni qiynaldi, qizligida aytilgan otasining nasihatini esladi: "Qizim, biz tagi toza sulolamiz, bizga yolg'onchilik, xiyonat yarashmaydi va yoqmaydi, shuni esda tut!". Diyora Bobur bn orani ochiq qilib, xato qiganini, bu ishni boshqa qaytarilmasligini aytdi. Bobur tushundi va bu haqida hech kimga aytmaslikka vada berdi.